САПА МЕНЕДЖМЕНТ ЖҮЙЕСІНІҢ ІШКІ АУДИТІН ЖЕТІЛДІРУ
САПА МЕНЕДЖМЕНТ ЖҮЙЕСІНІҢ ІШКІ АУДИТІН ЖЕТІЛДІРУ
Баймаханов Галымбек Акбергенович
х.ғ.к., м/а профессор, Логистика және көлік академиясы,
Қазақстан, Алматы
Изтелиева Раушан Акмуратовна
PhD доктор м/а профессор, Алматы технологиялық университеті,
Қазақстан, Алматы
Әлханова Құндыз Жеңісбекқызы
магистрант, Алматы технологиялық университеті,
Қазақстан, Алматы
Жапаров Жақсылық
магистрант, Алматы технологиялық университеті,
Қазақстан, Алматы
Ильясов Асылжан
магистрант, Алматы технологиялық университеті,
Қазақстан, Алматы
IMPROVING THE INTERNAL AUDIT OF THE QUALITY MANAGEMENT SYSTEM
Galymbek Baimakhanov
Candidate of Chemical Sciences, m / a professor, Academy of logistics and transport,
Kazakhstan, Almaty
Raushan Izteliyeva
PhD doctor m / a professor, Almaty Technological University,
Kazakhstan, Almaty
Kundyz Alkhanova
Master's student, Almaty Technological University,
Kazakhstan, Almaty
Zhaksylyk Zhaparov
Master's student, Almaty Technological University,
Kazakhstan, Almaty
Asylzhan Ilyasov
Master's student, Almaty Technological University,
Kazakhstan, Almaty
АҢДАТПА
Осы мақалада ұйымның сапа менеджмент жүйесінің ішкі аудит процедурасын жүргізу циклі қарастырылады. Ұйымдағы сапа менеджмент жүйесі бойынша ішкі аудит үрдісінің өту кезеңдері талданып, аудит нәтижесі бойынша сәкессіздіктер көрсетіледі.
ABSTRACT
This article discusses the cycle of conducting the internal audit procedure of the organization's quality management system. The stages of the internal audit process for the quality management system in the organization are analyzed and inconsistencies are indicated based on the results of the audit.
Түйін сөздер: сапа; сапа менджмент жүйесі; ішкі аудит; ИСО стандарты, халықаралық стандарт; талдау; сәйкессіздік.
Keywords: quality; quality management system; internal audit; ISO standard; international standard; analysis; nonconformity.
Зерттеу жұмыстың өзектілігі, сапа менеджментті үнемі жетілдіру қажеттілігінен туындайды, сондай-ақ ұйымдағы сапа менеджмент жүйесінің ішкі аудитін жүргізу – жалпы сапаны басқару мен жақсарту құралы болып табылады.
Көптеген авторлар бүгінгі таңда, тауар мен қызметтің сапасын көтеру- тұтынушыларды тарту, бәсекелестікті қамтамасыз ету мен сәтті қызмет көрсетудің қажетті механизмі болып табылады. Замануи компаниялар тұтынушылардың талабын қанағаттандыратын сапа деңгейін қамтамасыз етпей, пайда таба алмайды. Компанияның жалпы қабылданған талаптарға сәйкестігін растау мақсатында, көптеген ұйымдар үшін ХС ИСО стандартының талаптарына жауап беретін сапа менеджмент жүйесін құру өзектілігі артып келеді [1, 234б].
Басқару жүйесін енгізгеннен кейін, ұйымда жүйенің жұмыс істеу деңгейі мен оның тиімділігін бағалау үшін ішкі аудит жүргізіліп отырылуы керек. Ішкі аудиттердің нәтижелері осы ақпаратты басқаруды талдау үшін ұйымдастырады, бұл түзету әрекеттерін жасауға және жеке процестер мен тұтастай алғанда жүйені жақсарту мүмкіндіктерін анықтауға мүмкіндік береді.
ИСО халықаралық стандартына сәйкес, негізгі талаптарының бірі - басқару жүйелерін үнемі жетілдіру болып табылады. Аудит, кез-келген басқару жүйесінің дербес төлқұжаты ретінде, өз жұмысының және дәрежесінің объективті бағасын алуға мүмкіндік береді. ИСО 9001:2015 стандартына сәйкес, сапа аудиті сапалы қызметтің жоспарланған талаптарға сай келетінін, осы талаптар қаншалықты тиімді орындалатынын және белгіленген мақсаттарға қол жеткізу үшін қолайлы ма екендігін анықтау үшін жүйелі және тәуелсіз зерттеу ретінде анықталады. Ұйымның сапа менеджмент аудитінің үш негізгі түрі бар: ішкі аудит, сыртқы аудит және өнім жеткізуші тарапынан жүргізілетін аудит.
Аудит СМЖ-нің ажырамас элементі болып табылады, себебі жүйелі түрде жүйелі үрдістердің көмегімен ағымдағы процестерді талдау және өзгерістерді қабылдау қабілеттілігін бағалау үшін мүмкіндік береді. Аудит өзгерістердің әсерін, сондай-ақ өзгерістерге жауап болмау әсерін қарастыруы мүмкін. Бұған қоса, аудиттер компанияларды СМЖ-не жаңа көзқараспен қарауға мүмкіндік береді.
Ішкі аудиттерді жүргізудің негізгі талаптары ISO 19011: 2011 «Аудиторлық басқару жүйелеріне арналған нұсқаулық» халықаралық стандартымен реттеледі. Кәсіпорындардағы ішкі аудиттің тәжірибесі мұндай тексерулердің ықпалы зор екенін дәлелдейді, бұл өз кезегінде ұйымның тиімділігін айтарлықтай жақсарту үшін қуатты құрал болуы мүмкін. Жетекші аудитор аудиттің барлық сатыларына толық жауап береді. Жетекші аудитор менеджердің дағдысы мен тәжірибесіне ие болуы керек және аудит бойынша бақылауды жүргізу туралы түпкілікті шешім қабылдауы тиіс. Жетекші аудитордың жауапкершілігі мыналарды қамтиды: аудиторлық топ мүшелерін таңдау туралы кеңес беру; аудит жоспарын дайындау; аудиторлық топты аудиттелетін ұйымның басшылығына ұсыну; аудиторлық есепті құрастыру. Тексерілуші ұйым– аудитке ұшыраған ұйым. Аудит жүргізілетін ұйым СМЖ сипаттамасын алдын-ала талдау үшін жетекші аудиторға тиісті құжаттаманы ұсыну керек [2, 3б].
Аудит жоспары аудит тапсырушысымен келісіліп, аудиторларға және аудиттелетін ұйымға ұсынылуы тиіс. Аудиттің жоспары аудит барысында жиналған ақпаратқа және ресурстарды тиімді пайдалануға негізделген басымдықтардағы өзгерістерге мүмкіндік беретін икемді болуы керек.
Аудиттің жоспары қамтуы тиіс: аудиттің мақсаты және оның ауқымы; аудиттің мақсаттары мен ауқымына қатысты маңызды тікелей өкілеттіктері бар тұлғаларды сәйкестендіру; сілтемелерді, құжаттарды (СМЖ стандарттары және ұйымның сапасы бойынша басшылық) сәйкестендіру; аудит тілі; тексерудің күні мен орны; аудит жүргізілетін ұйымдағы орындарды анықтау; аудиттің негізгі кезеңдерінің әр қайсысының уақыты мен ұзақтығы; аудит жүргізілетін ұйымның басшылығымен кездесулер кестесі; құпиялылық талаптары; аудиторлық есепті және оны шығарудың болжамды күнін бөлу.
Егер аудиттелетін ұйым аудиторлық жоспардағы кез-келген пункттерге қарсылық білдірсе, олар дереу жетекші аудиторға хабарланады. Бұл мәселелер бас аудитормен және, қажет болған жағдайда, аудит клиентімен аудит басталғанға дейін шешілуі тиіс. Аудит жоспарының нақты деректері тек аудиттің барысында тек тексерілетін ұйымға жіберілуі тиіс, егер олардың ертерек ашылуы объективті айғақтарды жинауды бұзбайтын болса.
Аудиттің басталуына дейін ашық жиналыс өткізіледі. Ашық жиналыстың мақсаты: аудиторлық топ мүшелерінің қарауындағы ұйымның жоғарғы басшылығына өкілдік ету; аудиттің ауқымы мен мақсаттарын растау; аудитте қолданылатын әдістер мен рәсімдер туралы қысқаша ақпарат беру; аудиторлық топ мүшелерінің және аудиттелетін ұйымдардың арасында ресми байланыс арналарын құру; аудиторлық топ үшін қажетті ресурстар мен құралдардың болуын растау; аудиторлық және аудиттелетін ұйымның жоғарғы басшылығының қорытынды жиналысы мен күнін бекіту; аудиторлық жоспардың кез келген дұрыс емес түсініктемелерін түсіндіру [3, 45б].
Қорыта келе, ұйымның сапа менеджмент жүйесінің ішкі аудит үрдісін жүргізу арқылы келесі мақсаттарға қол жетілді:
- СМЖ-нің ISO 9001: 2015 талаптарына сәйкес келуін жалғастыруда, ал СМЖ-нің ұйым процестері ішкі және сыртқы нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкес келеді. Компанияның міндеттері жоспарланған іс-шаралар арқылы жүзеге асырылады.
- Сапа менеджменті жүйесі құжатталған және тиімді жұмыс жасайды.
- СМЖ жұмыс істеуі үшін: сапа менеджменті жүйесінің бизнес-үдерістері анықталған; осы үрдістердің реттелуін және өзара әрекеттесуін анықтайтын блок-схемалар көрсетілген; осы үдерістерді басқару бойынша жұмыстың критерийлері анықталған; бизнес-үдерістердің жұмыс істеуін және олардың мониторингін қамтамасыз ету үшін қажетті ресурстармен (адам, инфрақұрылым, өндірістік орта) қамтамасыз етілген; жоспарланған нәтижелерге жету және осы процестерді үнемі жақсарту үшін түзету және алдын-алу шаралары да жүргізілген.
Әдебиеттер тізімі:
- Герцен А.И., Внутренние аудиты системы менеджмента качества.- 1-е изд.- М.: Кно-Рус, 2010.- 265с.
- Орлов С.Н., Внутренний аудит в современной системе корпоративного управления: Практическое руководство, 2015- 30с.
- Кузнецов М., Управление рисками, аудит и внутренний контроль, 2015- 64с.
- Езрахович, А.Я. Новая версия ISO 9001: 2015; ISO 9001: 2015. – 45с.